سبک های معماری نمادی از اندیشه‌های زمانه

جنبش‌های فکری باعث ایجاد انواع سبک های معماری می‌شوند

منظور از جنبش‌های فکری مکاتباتی است که هر کدام دارای تاثیرات متنوعی در زمینه‌های گوناگون ادبیات، فلسفه، نقد ادبی و زمینه‌های مختلف هنر و صنعت از جمله معماری هستند. از جمله این جنبش‌های فکری می‌توان به رنسانس، کلاسیسیسم، مدرنیسم و پست مدرنیسم اشاره کرد. ظهور این جنبش‌ها همچنین باعث بروز انواع سبک های معماری مانند سبک‌های معماری کلاسیک، مدرن، پست مدرن، رنسانس، ارگانیک و مانند آن‌ها شده است. در این مطلب از سایت گروه معماری رینو با انواع سبک های معماری بر اساس این مکاتب فکری آشنا می‌شویم.

معماری کلاسیک؛ از انواع سبک های متاثر از مکتب کلاسیسیسم

کلاسیسیسم (Classicism) یک فکر و فرهنگی است که در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی در بسیاری از کشورهای اروپایی توسعه یافت. ایده اصلی این مکتب بهره‌گیری از اصول زیباشناسی و دانش مردمان یونان و روم باستان بود. همین ایده در هنرهای موسیقی، نقاشی، ادبیات، مجسمه‌سازی و معماری نیز رواج یافت و سبک معماری کلاسیک ایجاد شد.

البته باید توجه داشت که اصطلاح کلاسیک، به‌طور کلی به‌معنای بهره‌گیری از ایده‌ها و اندیشه‌های سنتی است و بر این اساس ممکن است اصطلاحاتی مانند معماری کلاسیک چینی، معماری کلاسیک مایاها و مواردی از این دست نیز مورد استفاده قرار بگیرند.

برخی از این عناصر کلیدی در معماری و اصول معماری کلاسیک عبارتند از:

• تاکید بر اصول تقارن و تناسب
• استفاده از ستون‌های سنگی یا مشابه آن‌ها در نمای ساختمان
• ایوان جلویی با سایبان
• استفاده از مصالح ساختمانی بادوام
• به‌کار بردن نقوش طراحی کلاسیک
• پنجره‌های مستطیلی بلند

معماری رنسانس؛ آغازی برای سبک های معماری دوران مدرن

از انواع سبک های معماری , سبک معماری رنسانس است. رنسانس یک مکتب فکری فراگیر است که در قرن پانزدهم میلادی در ایتالیا آغاز شد و سپس به سراسر اروپا گسترش یافت و در نهایت مقدمه‌ای شد برای عصر روشنگری. انقلاب علمی، ایجاد اصلاحات مذهبی و نیز پیشرفت‌های هنری از ویژگی‌های این مکتب بود و معماری رنسانس نیز یکی از جلوه‌های این جنبش فکری به‌شمار می‌آید.

معماری رنسانس از تمامی سبک‌های برجسته پیش از خود ایده گرفت که از جمله آن‌ها می‌توان به اصول تناسب و مقیاس در معماری یونان و روم باستان و ایده‌های انقلابی سبک‌های باروک و گوتیک اشاره کرد. یکی از مبتکران این سبک در معماری فیلیپو برونلسکی بود که کار خود را با ساخت بناهایی در این سبک در فلورانس ایتالیا آغاز کرد.

برخی از ویژگی‌های معماری رنسانس را با هم مرور می‌کنیم:

• تاکید بر تقارن، تناسب، هندسه و منظم بودن قطعات
• ساخت بناهایی با شکوه به تقلید از معماری یونان و روم
• استفاده از طاق‌های نیم‌دایره
• استفاده از گنبدهای نیم‌کره‌ای
• تناسب‌های ریاضی پیچیده در قطعات بنا

سبک معماری Arts & crafts؛ شکوه سادگی و ظرافت

سبک معماری Arts & crafts برگرفته از جنبشی در هنرهای زیبا به همین نام است که ابتدا در انگلیس آغاز شد و سپس به دیگر کشورهای اروپایی و سرانجام در آمریکا توسعه یافت. این مکتب هنری همچنین زمینه را برای ظهور بسیاری از هنرهای نو ایجاد کرد. یکی از شاخه‌های این جنبش، جنبش Mingei در ژاپن به‌معنای صنایع دستی سنتی بود که ظرافت سبک‌های رمانتیک و قرون وسطایی به محیط‌های داخلی دعوت می‌کرد و رویکردی ضد صنعتی داشت.

در سبک معماری Arts & crafts بناها معمولا خانه‌هایی یک یا دو طبقه در فضاهایی باز با باغچه‌هایی زیبا هستند. عناصر این سبک، یک سبک زندگی غیررسمی اما فرهنگی را تشویق می‌کنند. برخی از این عناصر را با هم مرور می‌کنیم:

• استفاده از مواد طبیعی مانند سنگ، آجر و چوب
• اتاق‌های زیبا و پر نور که تعامل با فضای باز را تشویق می‌کنند
• چیدمان سلیقه‌ای اشیا با طرح‌های زیبا
• تاکید بر تزیین و کاربرد به‌طور همزمان
• پنجره‌های شیشه‌ای رنگی
• استفاده از محصولات صنایع دستی

برخی از نمونه‌های سبک معماری Arts & crafts عبارتند از:

• خانه مری وارد در بلومزبری لندن، 1896- 1898
• کلیسای هنر و صنایع دستی در منچستر انگلستان، 1900
• کلیسای تمام مقدسین در بروکهمپتون، 1901
• مرکز ادگار وود در منچستر انگلستان، 1905
• کتابخانه عمومی اورگان در ایلینوی، 1909
• کلیسای جامع سن فرانسیس خاویر، جرالدتون استرالیای غربی، 1916- 1938

معماری آوانگارد؛ از انواع سبک های معماری نوآورانه و رادیکال

معماری آوانگارد (Avant-garde architecture) نتیجه بروز جنبشی در هنر با نام آوانگاردیسم است. از سوی دیگر صفت آوانگارد به‌معنای پیشرو صفتی عمومی برای تمامی متفکران و جنبش‌های هنری پیشرو در صد سال اخیر است.

برای مثال برخی از انواع سبک های معماری آوانگارد عبارتند از:

• مکتب باوهاوس (Bauhaus)
• معماری بروتال (Brutalist architecture)
• معماری متابولیک یا متابولیسم در معماری (Metabolism architecture)
• راسیونالیسم در معماری (Rationalism architecture)
• معماری ساختارگرا (Constructivist architecture)
• نئوفیوچریسم در معماری (Neofuturism)
• نئوپلاستیسیسم در معماری (Neoplasticism)

معماری آوانگارد پلی بین زیبایی‌شناسی نو و تحرکات سیاسی همزمان با خود بود. این معماری همچنین متاثر از ویژگی‌های معماری مدرن است و ایده‌های آن زندگی و هنر را در هم می‌آمیزند. معماری آوانگارد توانست مفاهیم انتزاعی هنری را به واقعیت‌هایی ملموس در طراحی بیرونی و داخلی نما تبدیل کند.

از جمله مشهورترین معماران آوانگارد در دنیا می‌توانیم از این معماران نام ببریم:

• سدریک پرایس (Cedric Price)
• دنیل لیبسکیند (Daniel Libeskind)
• فرانک گری (Frank Gehry)
• فری اتو (Frei Otto)
• اسکار نیمایر (Oscar Niemeyer)
• پیتر آیزنمن (Peter Eisenman)
• رم کولهاس (Rem Koolhaas)
• زاها حدید (Zaha Hadid)
• والتر گروپیوس (Walter Gropius)

سبک معماری مدرن یا مدرنیسم در معماری

از مشهورترین انواع سبک های معماری در جهان می‌توان از سبک معماری مدرن نام برد. معماری مدرن زمانی آغاز شد که روش‌های سنتی در صنعت کنار گذاشته شد و مکانیزاسیون و اتوماسیون گسترش یافت. در این سبک از معماری، همه‌چیز بر نتیجه کار متمرکز است و تجربه و احساسات، نقشی حداقلی دارند. معماری مدرن سبکی از ساخت نما است که بر عملکرد و یک فرم ساده بیش از تزئینات تاکید دارد و معمولا شامل خطوط تیز و طراحی دقیق است.

سبک معماری مدرن در مدتی در حدود 60 سال یک سبک غالب و رایج در بسیاری از کشورهای دنیا بود و البته هنوز هم می‌توانیم تاثیرات آن را در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی در دوران معاصر ببینیم. یکی از نخستین جرقه‌های این سبک، ایده‌های معماری به نام لوئیس سالیوان بود که ساختمان‌هایی را برای نمایشگاه جهانی شیکاگو در سال 1893 طراحی کرد.

برخی دیگر از طراحان معماری مدرن عبارتند از:

• فرانک لوید رایت
• استاتلیش باهاوس
• لودویگ میس ون در روهه
• لوکوربوزیه
• فیلیپ جانسون

کنار گذاشتن تزئینات داخلی غیر ضروری، استفاده از رنگ‌های خنثی مانند: خاکستری، سیاه و سفید و بهره‌گیری از مینی‌مالیسم در معماری نما و معماری داخلی از جمله مشخصه‌های این سبک معماری هستند. برخی دیگر از ویژگی‌های ساختمان‌ها با معماری و طراحی مدرن را با هم مرور می‌کنیم:

• خطوط دقیق و واضح در طراحی نما
• استفاده از خطوط بدون ترکیب با تزئینات اضافی
• بافت صاف و یکدست خطوط
• برآمدگی‌های گسترده در سقف
• ساختارهای افقی و کم‌ارتفاع با برآمدگی‌هایی در بخش بالای ساختمان
• دیوارهای شیشه‌ای و پنجره‌های بزرگ
• کاربرد بسیار سخاوتمندانه از شیشه و کامپوزیت‌ها
• استفاده وسیع از نور طبیعی برای نورپردازی داخلی
• پلان‌های باز
• تمرکز بر فرم بیش از کارکرد
• فضاهای غذاخوری و نشیمن وسیع
• مصالح ساختمانی مدرن و سنتی شامل: فولاد، بلوک‌های بتنی، آهن و شیشه
• نشان دادن زیبایی طبیعی مصالح بدون تزئین و نقوش
• ارتباط فضاهای داخلی با محیط بیرونی
• بهره‌گیری از چشم‌اندازهای طبیعی اطراف ساختمان
• استفاده از طرح‌های نامتقارن

سبک معماری پست‌مدرن؛ از نوآورانه‌ترین انواع سبک های معماری

معماری پست‌مدرن (Postmodern architecture) شاخه‌ای جنبش فکری، فرهنگی و هنری با نام پست‌مدرنیزم است. معماری پست‌مدرن به‌عنوان پاسخی انتقادی به معماری مدرنیستی در نظر گرفته می‌شود. در دهه‌های 1960 و 1970 میلادی، معماران پست‌مدرن از مینیمالیسم سخت‌گیرانه مدرنیسم، که در آن دوره به‌عنوان یک سبک بین‌المللی نیز شناخته می‌شد، انتقاد کردند. طراحان معماری پست‌مدرن حرکت خطی تاریخ هنر روی بردار زمان را نمی‌پذیرند و روی دو محور آینده‌نگری و استفاده از المان‌های سنتی و باستانی در ترکیبی جدید حرکت می‌کنند. ساختمان‌ها در معماری پست‌مدرن همچون جلوه‌هایی از بازیگوشی و شوخ‌طبعی طراحان در استفاده از المان‌های کلاسیک هستند.

دوران اوج معماری پست‌مدرن دهه‌های 1960 و 1970 میلادی است و یکی از نقاط عطف آن انتشار کتابی از رابرت ونتوری با نام "پیچیدگی و تضاد در معماری" به‌شمار می‌آید. این کتاب مانیفستی انقلابی علیه رویکرد مدرنیستی غالب به معماری است. این کتاب همچنین یک چشم‌انداز قانع‌کننده برای معماران پست‌ مدرنیست ارائه کرد؛ دیدگاهی که رویکردهای کلاسیک و استفاده از رنگ‌های متنوع و ارجاعات به هنر عامه را در طراحی ساختمان تجلیل می‌کرد.

چهار عنصر اساسی در سبک معماری پست مدرن را با هم مرور می‌کنیم:

• رنگ: برخلاف رنگ‌های طبیعی مصالح ساختمانی در معماری مدرن، مانند ماسه‌سنگ یا سنگ مرمر، معماران پست‌ مدرن در استفاده از رنگ‌های پاستلی و پالت‌های رنگی روشن و حتی رنگ‌های نئون هیچ ممنوعیتی قائل نیستند.
• بازیگوشی و شوخ‌طبعی: این عنصر به‌معنای ترکیبی از نوآوری، هنر ادغام و کولاژ، دفرمه کردن نقوش و اشکال، بازی با المان‌های کلاسیک و مواردی از این دست است. عناصر طنز و کنایه در بسیاری از ساختمان‌های پست‌مدرن به‌چشم می‌خورند و نمونه‌ای از جلوه‌های آن، این توهم‌های بصری و نوری است.
• نقوش و فرم‌های کلاسیک: معماری پست‌مدرن ویژگی‌های مختلف معماری کلاسیک از جمله نقوش و نیز بخش‌هایی مانند طاق‌ها و ستون‌ها با مصالح مدرن و متفاوت مانند فولاد و شیشه ادغام و ایجاد می‌کند.
• تنوع مصالح و اشکال: معماران پست‌مدرن به فرم‌های هنر مجسمه‌سازی بیش از خطوط صاف که در هنر مدرن کاربرد داشت، اهمیت می‌دادند. بسیاری از ساختمان‌های پست‌مدرن دارای منحنی‌ها و زوایای نامتقارن هستند.

معماری ارگانیک؛ از انواع سبک های معماری طبیعت‌گرایانه

معماری ارگانیک (Organic Architecture) معماری ارگانیک یکی از انواع سبک های معماری است که در آن ساختمان‌ها از محیط طبیعی خود الهام گرفته، ساخته می‌شوند و با محیط طبیعی خود ترکیب می‌شوند. اصطلاح معماری ارگانیک توسط معمار آمریکایی فرانک لوید رایت ابداع شد. در طرح‌های معماری ارگانیک، ساختمان‌ها تهدیدی برای محیط زیست نیستند و از بافت محیط نیز تقلید می‌کنند. این رویکرد طبیعت‌گرایانه در معماری راهکاری برای گفتگو با جهان طبیعی بدون تخریب آن است.

معماری ارگانیک به ارتباط متقابل ساختمان با طبیعت و استفاده از بافت و مصالح طبیعی اشاره دارد تا یک کل منسجم در ترکیب با بافت محیط ایجاد شود. یکی از اصول تعیین کننده معماری ارگانیک، دستیابی به تعادل و هماهنگی بین ساختمان ها، زمین و انسان است.

برخی از اهداف دیگر این سبک از معماری را با هم مرور می‌کنیم:

• ایجاد یک اکوسیستم یکپارچه: طرح‌های ارگانیک اکوسیستم‌هایی هستند که در آن هیچ ساختار یا ردپای انسانی بر محیط طبیعی که بنا در آن ساخته می‌شود، برتری و تسلط ندارد.
• زندگی در تعامل با طبیعت: طبیعت بخشی جدایی‌ناپذیر از معماری ارگانیک است. بسیاری از ساختمان‌های فرانک لوید رایت مظهر این وابستگی متقابل هستند، بنابراین سنگ‌ها، آب و گیاهان همگی در آثار او نقش دارند. طرح‌های ارگانیک ماهیت مواد را برجسته می‌کنند و سنگ و انواع چوب را بدون تزئین به نمایش می‌گذارند.
• ترسیم سفری در محیط طبیعی: نور، منظره آسمان و محیط طبیعی در سراسر معماری ارگانیک، حضور و جریان دارند و صرفا عناصری برای تزئین نیستند. برای مثال چشمه‌ای را تصور کنید که بخشی از آن بدون آن‌که آلوده شود از وسط خانه می‌گذرد.

یکی از بهترین کتاب‌های نوشته شده درباره معماری ارگانیک کتابی به قلم فرانک لوید رایت با نام "مقالات رایت در علت معماری" است که در سال 1908 منتشر شد. رایت در این کتاب بیان می‌کند که یک ساختمان یا خانه باید به‌طور طبیعی از زمینی که در آن قرار دارد سرچشمه بگیرد. رنگ نیز باید با محیط اطراف هماهنگی داشته باشد و تزئینات و مبلمان باید با زیبایی‌شناسی ساختمان مطابقت داشته باشند.

شناخت بهتر جنبش‌های فکری با انواع سبک های معماری

جنبش‌های فکری مانند: جنبش رنسانس، روشنگری، رمانتیسیسم، کلاسیسیسم، مدرنیسم و پست‌مدرنیسم، همگی دارای خطوط فکری و اهدافی هستند که در مانیفست‌های آن‌ها بیان شده‌اند. با این حال حتما شما هم موافق هستید که بهترین روش برای شناخت و بررسی هر جنبش فکری، آثار آن است.

آثاری مانند: رمان‌ها، قطعات موسیقی، مجسمه‌ها و ساختمان‌ها، تجلی ملموس و واقعی هر جنبش فکری هستند و با بررسی آن‌ها می‌توانیم این جنبش‌ها را بهتر درک کنیم و حتی نسبت به آن‌ها رویکرد انتقادی داشته باشیم. مزیت دیگر شناخت سبک های معماریِ هر جنبش فکری در این است که می‌توانیم از ایده‌های نوآورانه یا جالب توجه آن‌ها برای ایجاد طرح‌ها و ساختمان‌هایی جدید الگو بگیریم.