سبک های معماری؛ روایتگر تاریخ

انواع سبک های معماری از نظر دوره تاریخی

انواع سبک‌ های معماری را می‌توان از نظر دوره تاریخی، جنبش فکری و استایل هنری دسته‌بندی کرد. برخی سبک‌ های معماری نیز با عنوان سبک‌ های متاخر شناخته می‌شوند. در بین انواع سبک های معماری از نظر دوره تاریخی، سبک‌های معماری بومی، معماری مصری، معماری یونانی، معماری رومی، معماری اسلامی و معماری گوتیک شهرت بیشتری دارند. ما در این مطلب در سایت رینو با انواع سبک‌ ها و اصول معماری و ویژگی‌های آن‌ها آشنا می‌شویم و در مطلبی دیگر به سبک‌های دیگر معماری می‌پردازیم.

معماری بومی؛ از نخستین انواع سبک های معماری

از انواع سبک های معماری ، معماری بومی (Vernacular Architecture) است، که میتوان این سبک را از تجربیات تاریخی بشر در ساخت نخستین خانه‌های روستایی در سراسر جهان دانست. این سبک معماری نوعی ساخت‌وساز محلی و منطقه‌ای است که در آن از همان مصالح سنتی استفاده می‌شود که در محل ساخت ساختمان در دسترس قرار دارند. در نتیجه، این معماری ارتباط تنگاتنگی با بافت محلی خود دارد.

معماری بومی همچنین بر اساس آگاهی معماران از ویژگی‌های خاص جغرافیایی و جنبه‌های فرهنگ محلی شکل می‌گیرد. به‌همین دلیل، انواع سبک های معماری از این نوع در نقاط مختلف جهان منحصربه‌فرد هستند و به ابزاری برای تایید دوباره هویت فرهنگی تبدیل می‌شوند.

آر. دبلیو. برانسکیل (R.W. Brunskill) نویسنده کتاب مصور معماری بومی، می‌گوید: در معماری بومی، کاربرد ساختمان عنصر غالب است. این یعنی اگرچه ملاحظات زیبایی‌شناختی، تا حدی وجود دارد، اما عامل اصلی، کاربرد است. در ادامه با برخی از نمونه‌های بارز این سبک معماری در دنیا آشنا می‌شویم.

سبک معماری آدیرونداک

سبک معماری آدیرونداک یا آدیراندَک (Adirondack) به سبک معماری متنوعی اشاره دارد که عموما با خانه‌های کمپ‌های بزرگ در منطقه کوه‌های آدیرونداک در شمال شرقی ایالت نیویورک آمریکا شناخته می‌شود. سازندگان این کمپ‌ها از مصالح ساختمانی بومی استفاده کرده‌اند.

یکی از ویژگی‌های این نوع از معماری، استفاده از تنه درختان به‌عنوان ستون‌ها در ردیفی نامنظم است. این خانه‌ها در واقع برای ثروتمندان ساخته شده‌اند اما با ظاهری بدوی و روستایی. مزیت این معماری هم در این است که از مشکلات حمل‌ونقل مصالح از جاهای دیگر جلوگیری می‌کند.

برخی از مشخصات معماری بومی آدیرونداک را با هم مرور می‌کنیم:

• استفاده از کنده‌های کامل درختان
• استفاده از پوست و ریشه‌ درختان
• به‌کاربردن انواع سنگ‌ های ساختمانی از جمله سنگ های گرانیتی در دسترس برای ساخت اجزای داخلی و خارجی
• شومینه‌های بزرگ سنگی
• دودکش‌های ساخته شده از سنگ‌های تراش‌خورده

سبک کلبه سوئیسی

سبک کلبه سوئیسی (Swiss chalet architecture) زیرشاخه دیگری از معماری بومی است. در این سبک از کلبه‌های روستایی در سوئیس و مناطق کوهستانی آلپ در اروپای مرکزی الهام گرفته شده است. از جمله مشخصات این سبک می‌توان به سقف‌ها و نماهایی عریض با بالکن‌های چوبی و تزئینات حکاکی شده اشاره کرد. این معماری در کشورهای آلمان، اتریش، مجارستان، ایتالیا، فرانسه و کشورهای اسکاندیناوی رایج بوده است. نقطه آغاز این سبک را می‌توان اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی دانست.

سبک معماری مصری

 سبک مصری (Egyptian Architecture) از معماری مصر باستان شروع می‌شود و تا احیای مجدد آن در سازه‌های مدرن ادامه می‌یابد. مصر باستان، تمدنی است که به‌تنهایی سه هزاره را دربرمی‌گیرد و به‌همین دلیل به دوره‌های متعددی تقسیم می‌شود. با این حال سبک‌های معماری این دوره‌ها اشتراکاتی نیز با هم دارند. معماری مصر باستان از ۵۱۰۰ سال پیش آغاز می‌شود و تا ۱۷۰۰ سال پیش ادامه می‌یابد.

برخی از نمونه‌های این معماری عبارتند از:

• معبد آمون
• هرم بزرگ جیزه
• تالار بزرگ معبد کرناک
• معبد ایزیس

مصالح ساختمانی رایج در سبک معماری مصری، که در ساخت معابد، کاخ‌ها، مقبره‌ها و قلعه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، آجرهای گلی و سنگ‌های آهکی بودند. چینش این ساختمان‌ها در کنار هم نیز منطبق با برخی قواعد ستاره‌شناسی و اصول گاهشماری بوده است. در تزئینات و حکاکی‌ها در این نوع از معماری از شکل گیاهان مهم تمدن مصر مانند گیاه پاپیروس و نیز حروف الفبای هیروگلیف مصری استفاده می‌شده است. تصویر خدایان مصری نیز از دیگر نقوش رایج در این سبک است.

معماری مصری سبک احیا

معماری مصری سبک احیا یا احیای مصری (Egyptian Revival) نوعی معماری است که در آن از برخی عناصر معماری مصر باستان و نیز نقوش و تزئینات رایج در آن دوره استفاده می‌شود. گفته می‌شود ناپلئون در سفری به مصر، برخی از معماران و دانشمندان را با خود برده بود و نتایج تحقیقات این افراد باعث رویکردی دوباره به معماری مصری شد. این معماری از فرانسه به انگلیس و تمام قاره اروپا گسترش یافت. معروف‌ترین بنا در این سبک معماری از سال 1798 در اروپا، از سال 1840 در آمریکا و نیز بناهای معماری پست‌مدرن که از عناصر سبک مصری استفاده کرده‌اند از 1989 به بعد ساخته شدند.

برخی از بناهای مشهور بهره‌گرفته از عناصر معماری مصری در دو سده اخیر عبارتند از:

• بنای یادبود نبرد در بالتیمور در مریلند آمریکا
• زندان ایالتی نیوجرسی در ترنتون
• کالج پزشکی ریچموند در ویرجینیا
• اولین کلیسای باپتیست در اسکس در کانکتیکات
• ساختمان مدیریت تامین اجتماعی در واشنگتن
• معبد مصری در پارک موزه استیبرت در فلورانس ایتالیا
• موزه مطالعات منطقه‌ای در کراسنویارسک روسیه
• تئاتر لوکسور در پاریس
• ساختمان عبدالحمید الشواربی ​​پاشا در قاهره
• مقبره سعد زغلول در قاهره
• مقبره لنین در مسکو

سبک معماری یونانی؛ از مشهورترین انواع سبک های معماری

معماری یونانی (Greek Architecture) به سبک ساخت انواع بنا توسط مردم یونان باستان (مردم هلنی) اشاره دارد. گسترده جغرافیایی این سبک در سرزمین اصلی یونان، پلوپونز، جزایر دریای اژه و مستعمرات یونان در منطقه آناتولی و ایتالیا است. دوران شکوفایی این معماری نیز از ۹۰۰ سال قبل از میلاد تا قرن اول میلادی است. آشنایی ما با معماری یونان باستان بیشتر بر مبنای معابدی است که از آن دوره باقی مانده‌اند و معبد پارتنون نمونه شاخص آن است.

برخی از نمونه‌های دیگر این سبک از معماری عبارتند از:

• معبد هرا
• سالن تئاتر بزرگ اپیداوروس
• معبد دلفی
• معبد هفائستوس

معماری یونان باستان دارای اصولی سخت‌گیرانه، با دقت ریاضی بالا و نیز اصول زیبایی‌شناسانه دقیق مبتنی بر اصل مقیاس و تناسب است. در ساخت معابد غیر از تزئینات دکوراسیون و مجسمه‌های بی‌نظیر از اساطیر و خدایان می‌توانیم به این نکته اشاره کنیم که گویی تمام ساختمان به‌عنوان یک کل، همچون مجسمه‌ای تراش‌خورده از سنگ با زیبایی چشمگیر است.

معماری یونانی دوره احیا

معماری یونانی دوره احیا یا احیای یونانی (Greek Revival architecture) سبکی در معماری است که در آن از اصول کلاسیک معماری یونان باستان مانند: تقارن، تناسب و سادگی و ظرافت معابد یونانی در قرن پنجم قبل از میلاد الهام گرفته شده است.

برخی از بناهای مشهور معماری یونانی دوره احیا عبارتند از:

• موزه بریتانیا در منطقه بلومزبری لندن
• پروپیله (Propylaea) یا دروازه یادبود مونیخ
• ساختمان فدرال هال در منهتن
• موزه یورکشایر انگلیس

تاثیر این سبک در معماری بنا در آمریکا بسیار مشهود است و دوران شکوفایی آن سال‌های ۱۸۲۵ تا ۱۸۶۰ است. بسیاری از بناهای مشهور دولتی و مکان‌های یادبود هنوز از تحت تاثیر این سبک قرار دارند. این سبک همچنین اولین سبک ملی رایج در آمریکا شناخته می‌شود.

از جمله مشخصات سبک معماری احیای یونانی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• ساخت نما به سبک معابد یونانی با ستون‌های مرتفع گرد، مربع یا حتی هشت ضلعی
• ستون‌های سفید رنگ شده برای تقلید از سنگ مرمر مورد استفاده در یونان باستان
• استفاده از مصالحی مانند انواع چوب، گچ، آجر و سنگ قهوه‌ای
• جزئیات معماری یونانی در زیرسبک‌های دوریک، یونی یا کورنتی
• سقف‌هایی با شیب ملایم و شیروانی
• ایوان جلو یا ورودی‌های دارای رواق سرپوشیده

سبک معماری رومی؛ بازمانده از دوران امپراتوری روم

سبک معماری رومی عناصر اصلی خود را از معماری یونان باستان دریافت کرد. با این حال تغییرات متنوعی نیز در این سبک دیده می‌شود که از جمله آن می‌توان به تنوع بناها با کاربری‌های مختلف و نزدیکی بیشتر به معماری شهری اشاره کرد.

انواع بناهای معماری رومی عبارتند از:

• سالن انجمن‌های رومی
• استادیوم‌ها
• معابد
• تئاترها
• باسیلیکا
• حمام‌ها یا چشمه‌های آب گرم

معماری رومی در زمان امپراتوری بزرگ روم شکوفا شد. این سبک معماری از نظر تاریخی از تاسیس جمهوری روم در سال ۵۰۹ قبل از میلاد آغاز می‌شود و تا قرن چهارم میلادی ادامه می‌یابد. همچنین بعد از این دوره، معماری رومی وارد دوره‌ای می‌شود که با نام‌های معماری آنتیک پسین یا معماری بیزانس شناخته می‌شود. نکته دیگر این که این سبک مقدمات ایجاد سبک رومانسک را نیز فراهم کرد.

برخی از بناهای مشهوری که با ویژگی‌های سبک معماری رومی ساخته شده‌اند عبارتند از:

• برج گالاتا در استانبول
• ساختمان موسسه اسمیتسونیان در واشنگتن دی‌سی
• دروازه براندنبورگ در برلین
• موزه تاریخ طبیعی لندن
• برج کج پیزا در ایتالیا

سبک معماری گوتیک

معماری گوتیک (Gothic architecture) یکی از خاص‌ترین سبک‌های معماری با بناهایی بسیار زیبا و دیدنی است که امروزه در زمره توریستی‌ترین مکان‌های دنیا قرار دارند. این سبک از اواخر قرن دوازدهم تا قرن شانزدهم در اروپا رواج داشت. نخستین بناهای گوتیک جهان در مناطق ایل دو فرانس و پیکاردی در شمال فرانسه ساخته شدند و یکی از نخستین بناهای گوتیک دنیا کلیسای سن دنی است. از ریشه‌های معماری گوتیک همچنین می‌توان به سبک رومی و سبک معماری اسلامی اشاره کرد.

مهم‌ترین ویژگی‌های معماری گوتیک عبارتند از:

• سقف‌های طاق‌دار بلند
• آویزهای بلند
• پشت‌بندهای معلق
• طاق‌های هرمی
• پنجره‌های باریک و بلند
• شیشه‌های رنگی

تاکید بر نورپردازی و انتقال نور از طریق شیشه‌های رنگی و نیز نقاشی‌هایی که با همین قطعات شیشه‌های رنگی روی شیشه پنجره‌ها شکل می‌گرفتند از جمله جلوه‌های بدون جایگزین در معماری گوتیک هستند. بسیاری از بهترین نمونه‌های معماری گوتیک قرون وسطی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.

بعد از مدتی سبک معماری رنسانس در ایتالیا جایگزین سبک گوتیک شد اما این سبک تا اواخر قرن شانزدهم در کشورهای انگلستان و بلژیک ادامه داشت. اکثر بناهای مشهور گوتیک همان کلیساهایی هستند با این سبک معماری بنا شدند.

برخی از بناهای مشهور گوتیک عبارتند از:

• کلیسای جامع میلان در ایتالیا
• کلیسای جامع نوتردام در فرانسه
• کلیسای جامع کلن در آلمان
• کلیسای سن دنی در فرانسه
• مسجد صوفیه در قبرس
• کلیسای وست مینستر در انگلیس

سبک معماری اسلامی و انواع زیرشاخه های آن

دوره معماری اسلامی از نخستین دهه‌های بعد از ظهور اسلام آغاز می‌شود و همچنان یکی از رایج‌ترین سبک‌های معماری در جهان است. گستردگی این سبک از شرق دور و جنوب آسیا شروع می‌شود، تا شمال آفریقا و جنوب اروپا ادامه دارد و مرکزیت آن خاورمیانه است. این معماری همچنین دارای عناصری برگرفته از معماری ایرانی، رومی، بیزانسی و بین‌النهرینی است. این عناصر طی فتوحات اولیه اسلام گردهم آمدند و این سبک معماری را شکل دارند. معماری اسلامی همچنین دارای برخی زیرشاخه‌ها است.

انواع مشهور سبک های معماری اسلامی عبارتند از:

• سبک ایرانی: ایران، شرق ترکیه، عراق، هند و برخی مناطق در شرق آسیا
• سبک مصری: کشورهای شمال آفریقا
• سبک شامی: در محدوده روم شرقی و بیزانس، کشورهای امروزی لبنان، فلسطین و سوریه
• سبک مغربی: در محدوده جنوب و جنوب غربی اروپا، باقی‌مانده از دوران تسلط حکومت‌های اسلامی بر اسپانیا و گسترش یافته در بخش‌هایی از جنوب فرانسه و ایتالیا

معماری اسلامی از سوی دیگر تحت تاثیر برخی عناصر ظریف در معماری کشورهای هند و چین قرار گرفت اما ویژگی‌های این معماری آن‌ را از تمامی سبک‌های دیگر متمایز می‌سازد. برای مثال استفاده از رسم‌الخط عربی در این معماری زیاد به‌چشم می‌خورد.

نقوش معماری اسلامی تا حد زیادی تحت تاثیر هنرمندان و به‌طور کلی فرهنگ ایرانی است. از سوی دیگر مهندسان و معماران ایرانی، نقش چشمگیری در شکوفایی این سبک داشته‌اند. از ویژگی‌های این نوع از معماری می‌توان به استفاده پر رنگ از اصول تعادل، تقارن، تناسب، تداوم و تکرار در ساخت بناها، ایجاد همزمان زیبایی و کاربرد در بنا، استفاده از تاثیرات بصری و روانشناسی رنگ‌ها و استفاده از نقوش اسلیمی و آرابسک اشاره کرد.

برخی از مشهورترین بنا در سبک معماری اسلامی عبارتند از:

• مسجد تاریخانه دامغان
• مسجد جامع میبد
• مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا
• گنبد تاج‌الملک
• گنبد خواجه نظام‌الملک
• مسجد جامع اصفهان
• مسجد جامع ابرقو
• گنبد قابوس
• مسجد جامع نیریز

انواع سبک های معماری؛ جلوه‌هایی از هنر، فرهنگ و تاریخ

هر سبک معماری نشان‌دهنده گروهی از ویژگی‌ها در  اصول دکوراسیون داخلی و بیرونی و نیز استفاده از برخی اصول مشترک در معماری است. شکل‌گیری این سبک‌ها همگی ارتباط مستقیمی با شرایط فرهنگی، ویژگی‌های جغرافیایی، ویژگی‌های تمدنی و آداب ‌و رسوم مردمی دارند که این بناها را ساخته‌‌اند. به‌همین دلیل با مطالعه انواع سبک های معماری و بررسی مشهورترین بناهای هر سبک می‌توانیم با روحیات مردم دنیا در مناطق مختلف جغرافیایی در گذر تاریخ آشنا شویم. این آشنایی همچنین روشی ایده‌آل برای ایده گرفتن از این سبک‌ها و ایجاد طرح‌های سفارشی یا طراحی یک بنا دقیقا با ویژگی‌های همان سبک است